زخم های بعد از جراحی در واقع برش هایی هستند که جراح برای دسترسی به نقاط مورد نیاز بدن بر روی پوست، بافت و یا اندام های بیمار ایجاد می کند. پس از اتمام جراحی، برش های ایجاد شده بخیه می شوند و تا زمانی که اصطلاحا بخیه ها جوش بخورند، این زخم سرباز بوده و احتمال ابتلا به عفونت وجود دارد. البته همه زخم ها و برش های جراحی بخیه نمی شوند و گاهی برای تخلیه خوناب و یا آب میان بافتی ممکن است برای مدتی رو باز و بدون پانسمان و بخیه باقی بمانند. زخم های جراحی همچنین می توانند نتیجه قطع عضو و یا تخلیه یک عضو یا اندام ( مانند چشم ها ) باشد.
بنابراین زخم پس از جراحی بسته به محل و شدت آنها در دسته بندی های مختلفی قرار می گیرند که مراقبت از آنها نیز راهکارهای خاص خود را دارد. در این مقاله به انواع زخم پس از جراحی و نحوه مراقبت های بعد از عمل و جلوگیری از عفونت زخم، همچنین درمان زخم های جراحی پرداخته شده است.
انواع زخم های بعد از جراحی
به طور کلی زخم های جراحی در چهار گروه تقسیم بندی می شوند. نحوه این تقسیم بندی با توجه به محل زخم در بدن، میزان و شدت آن، میزان آلودگی و در معرض بودن با سایر عوامل میکروبی انجام می گیرد.
کلاس I: این نوع از زخم ها معمولا در معرض خطر ابتلا به عفونت نیستند و التهاب و تورم نیز در آنها بسیار کم است. از جمله این زخم ها می توان به بخیه ها موجود در سطح پوست، زخم ها پس از عمل جراحی چشم و یا سیستم عروقی اشاره کرد. به این نوع زخم ها اصطلاحا زخم های تمیز گفته می شود.
کلاس II: این نوع زخم ها نیز معمولا جز زخم های تمیز تقسیم بندی می شوند اما به دلیل قرار گیری آنها در معرض انواع عوامل بیماری زا و میکروبی، احتمال عفونی شدن آنها افزایش می یابد. مثلا زخم هایی که در دستگاه های گوارش ایجاد می شوند ( پس از عمل های معده و یا مری ) به دلیل اینکه در معرض انواع غذاها و یا باکتری ها وجود دارند، ممکن است دچار عفونت شوند.
کلاس III: این نوع از زخم ها به مواردی گفته می شود که در اثر برخورد با یک شی خارجی ایجاد می شوند، مثلا زخمی شدن با گلوله و یا اجسام فلزی در تصادفات و غیره. در این حالت پس از خارج کردن شی از بدن فرد تحت عمل جراحی، زخم بر جای مانده بخیه می گردد. این زخم به دلیل اینکه معمولا در لایه عمیق پوست نفوذ می کند به احتمال بیشتری دچار عفونت و التهاب می شود. ورود یک جسم غیر استریل به عمق پوست موجب التهاب و عفونت در اطراف زخم می شود.
کلاس IV: این زخم ها اصطلاحا زخم های کثیف نامیده می شوند زیرا در معرض انواع میکروارگانیسم های عفونی قرار دارند. در این زخم ها شدت باکتری های عفونی افزایش پیدا کرده تا جایی که التهاب و تورم در ظاهر زخم ها کاملا پیداست.
حتما بخوانید: انواع زخم چیست و درمان انواع زخم چگونه است؟
چه عواملی باعث ایجاد زخم بعد از جراحی می شود و خطرات آن کدام است ؟
همانطور که در ابتدا نیز اشاره شد، زخم های جراحی در نتیجه استفاده جراح از تیغ و ایجاد برش و باز کردن بافت و یا پوست برای دسترسی به محل مورد نظر از بدن می باشد. از آنجا که بسیاری از شرایط پزشکی نیاز به جراحی دارند، بنابراین ایجاد زخم های جراحی نیز امری طبیعی در روند بهبود بیماری است. اندازه و نوع زخم ها با توجه به نوع جراحی متغیر است. به طور کلی در هر جراحی احتمال عفونت زخم ها بین یک تا سه درصد می باشد.
نکته مهمی که در ایجاد زخم بعد از جراحی مهم است، توجه به خطر آن برای افراد مبتلا به دیابت، هموفیلی و همچنین افرادی است که داری سیستم ایمنی ضعیفی هستند. در این افراد اگر زخم ها دچار عفونت گردند ممکن است روند بهبود آنها بسیار کند شده و در مواردی مانند افراد دیابتی در موارد شدید ممکن است تهدید کننده زندگی باشد و قطع عضو یا اندام را در پی داشته باشد. همچنین افراد سیگاری، افراد مسن و افرادی که اضافه وزن زیادی دارند نیز احتمال اینکه زخم های بعد از جراحی آنها دچار عفونت گردد بیش از سایر افراد است.
زخم بستر چگونه به وجود می آید و درمان زخم بستر چیست؟
علائم عفونت زخم جراحی چیست؟
معمولا پس از انجام جراحی، نکات بهداشتی و مراقبتی لازم با توجه به نوع زخم به بیماران و همراه او ارائه می گردد تا از بروز هر گونه عفونت و یا التهاب در محل زخم جلوگیری شود. اما باز هم با توجه به شرایط بهداشتی و پزشکی فرد ممکن است زخم ها و بخیه ها دچار عفونت شوند که دارای علائم زیر می باشند : قرمز و متورم شدن اطراف زخم همراه با افزایش درد، طول کشیدن زمان بهبودی زخم، تورم ناشی از وجود چرک و ترشحات در محل زخم، بوی بد یا افزایش ترشح و تخلیه زخم ها.
در مواردی که عفونت زخم بسیار شدید باشد و سیستم ایمنی فرد را فعال کند، ممکن است تب نیز جز علائم آن به شمار رود.
در خصوص عفونت زخم و درمان آن بیشتر بدانید.
مراقبت ها و درمان زخم های جراحی
درمان زخم های بعد از جراحی معمولا به محلی که روی بدن قرار دارد بستگی دارد. پانسمان های جراحی روی زخم قرار می گیرند تا خطر ابتلا به عفونت را کاهش دهند که در مواردی ممکن است لازم باشد مرتباً عوض شوند. پوست اطراف زخم جراحی نیز نیاز به تمیز کردن دارد، اغلب با بتادین و صابون این کار را انجام می دهند. همچنین ممکن است لازم باشد زخم با آب نمک آبیاری شود.
این روش شامل پر کردن یک سرنگ با آب نمک و اسپری کردن روی پوست اطراف زخم است. استفاده همزمان از آنتی بیوتیک هایی که پزشک تجویز کرده نیز به کاهش عوامل عفونی و باکتری ها کمک کرده و روند بهبودی را سرعت می بخشد. اما به طور کلی بهبودی زخم بعد از جراحی متفاوت است و ممکن است یک هفته تا یک ماه طول بکشد که این امر بسته به شدت، محل و نوع زخم ها دارد. مراقبت روزانه و رعایت نکات بهداشتی پس از جراحی می تواند خطر ابتلا به عفونت را تا حد بسیار زیادی کاهش دهد.
در صورتی که سوالی در زمینه درمان زخم جراحی، جلوگیری از بروز عفونت و مراقبت بعد از عمل دارید می توانید با دکتر نادر خواجه شاهزانیان متخصص جراحی عمومی و مدیریت زخم مطرح کنید.