فتق نافی؛ علل، علائم و راه های درمان آن

فتق نافی یکی دیگر از انواع فتق‌ها به ویژه در بین نوزادان است. برخلاف اکثر فتق‌ها که در بزرگسالی ایجاد می شوند، 20 درصد نوزادان با فتق نافی متولد می شوند. همچنین، این عارضه در بزرگسالان به واسطه افزایش وزن یا بارداری در زنان مشاهده می شود. اما سوال اینجاست که آیا فتق ناف خطرناک است؟ راه‌های درمان این بیماری چیست؟ به منظور یافتن این پرسش‌ها و آشنایی با علل، علائم و راه‌های درمان فتق نافی تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

فتق ناف چیست

به برآمدگی و بیرون زدگی احشا شکمی از ناحیه ناف، فتق نافی (Umbilical hernia) گفته می شود. به بیان ساده تر فتق در ناحیه ناف زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده از طریق منفذ ماهیچه های شکم نزدیک ناف برآمده می شود.

این نوع فتق اغلب در بین نوزداران به دلیل ضعف عضلات شکمی هنگام تولد شایع است، اما می تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند. اگرچه این نوع فتق به ویژه در نوزادان شایع است، اما خوشبختانه بی خطر است و بدون درمان خاصی در کودکان برطرف می شود.

علت فتق ناف

همانطور که اشاره شد، فتق در نوزادان شایع تر از بزرگسالان است و زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از روده به حلقه ناف فشار آورده و سوراخ کوچکی در عضلات شکم جنین به وجود آید.از جمله شایع‌ترین دلایل ایجاد فتق ناف در بزرگسالان به شرح زیر است:

• آب آوردن شکم یا آسیت (تجمع مایع در حفره شکم)
• سرفه مزمن
• مشکل در ادرار کردن به دلیل بزرگ شدن پروستات
• یبوست طولانی مدت
• استفراغ مکرر
• چاقی و افزایش وزن ناگهانی
• بارداری
• زور زدن بیش از حد (مانند زایمان یا وزنه برداری)
• بلند کردن وزنه های سنگین

بیشتر بخوانید: فتق ناف بعد از زایمان

علائم فتق نافی

این عارضه شاید بدون علامت یا با نشانه‌هایی همراه باشد که در آقایان و خانم‌ها نسبت به هم متفاوت است.

علائم فتق نافی محبوس

در حالی که اکثر فتق‌های ناحیه ناف بسیار جدی نبوده و نیز به درمان اورژانسی ندارد، اما برخی علائم خاصی در نوزادان و بزرگسالان می‌تواند به معنای محبوس شدن فتق است. بدین معنا که گردش خون به اندامی که از ناف فشار آورده است، قطع می شود. پس در صورت مشاهده هریکازاینی علائم هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

• تب
• یبوست
• شکم متورم
• درد و حساسیت در ناحیه شکم
• درد شدید شکم همراه با استفراغ
• برآمدگی همراه با تغییر رنگ که ممکن است بنفش، قرمز یا تیره باشد.

بیشتر بخوانید: فتق برشی یا انسزیونال چیست؟

روش‌های تشخیص فتق نافی

در حالت کلی فتق در طی معاینه فیزیکی به شکل برآمدگی یا تورم در ناحیه ناف توسط پزشک تشخیص داده می‌شود. همانطور که در بالا اشاره شد، برآمدگی ناشی از فتق ناف در نوزادان به هنگام گریه بیشتر قابل مشاهده بوده و در هنگام آرامش کودک از بین می‌رود.

از همین رو در طی معاینه پزشک تشخیص می‌دهد که آیا فتق قابل کاهش است یا خیر؟ آیا می‌توان آن را به داخل حفره شکمی برگرداند. همچنین مشخص می کند که آیا فتق ناف از نوع محبوس شده و از رسیدن خون به روده جلوگیری می شود. علاوه بر معاینات فیزیکی شاید نیاز به آزمایشات تکمیلی مانند آزمایش خون یا سونوگرافی، ام‌آر‌آی یا سی‌تی اسکن باشد.

نکته: توجه داشته باشید که در صورت تشخیص فتق محبوس و عدم درمان به موقع روده دچار نکروز شده که در این وضعیت نیاز به برداشتن روده آسیب دیده با جراحی خواهد بود.

درمان بیرون زدگی ناف در بزرگسالان

بیرون‌زدگی ناف در بزرگسالان به دلیل فتق نافی ایجاد می‌شود که ناشی از ضعف دیواره شکم در اطراف ناف است. به طور معمول این مشکل در ابتدا بدون درد بوده، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند پیشرفت کرده و نیاز به درمان پیدا کند. از جمله بهترین روش‌های درمانی به شرح زیر است:

درمان غیر جراحی

در مواردی که فتق کوچک باشد و علائم شدیدی ایجاد نکند، پزشک روش‌های غیر جراحی مثل کاهش فعالیت‌های سنگین، استفاده از کمربندهای مخصوص فتق و کنترل وزن را پیشنهاد می‌دهد. هرچند این اقدامات بیشتر برای جلوگیری از بدتر شدن وضعیت هستند و فتق را به طور کامل درمان نمی‌کنند.

جراحی باز فتق نافی

در جراحی باز، برشی کوچک در اطراف ناف ایجاد شده و بافت بیرون‌زده به داخل شکم برگردانده می‌شود. سپس دیواره شکم تقویت می‌گردد تا از عود مجدد جلوگیری شود. این روش زمانی که فتق بزرگ یا علامت‌دار باشد توصیه می‌شود و دوره نقاهت آن نسبتاً کوتاه است.

جراحی لاپاراسکوپی

این روش با استفاده از چند برش کوچک و دوربین لاپاراسکوپ انجام می‌شود. جراح با ابزار مخصوص، فتق را به جای خود برمی‌گرداند و با مش یا بخیه، ناحیه ضعیف‌شده را تقویت می‌کند. لاپاراسکوپی فتق ناف درد و جای زخم کمتری را به همراه دارد و از همه مهم‌تر فرد می‌تواند سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره بازگردد.

اصلاح سبک زندگی بعد از درمان

پس از هر نوع درمان، تغییر سبک زندگی اهمیت زیادی دارد. کنترل وزن، پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین و تقویت عضلات شکم با ورزش‌های مناسب، نقش مهمی در پیشگیری از عود فتق دارند. همچنین مراجعه منظم به پزشک برای بررسی وضعیت، توصیه می‌شود.

برای دریافت نوبت مشاوره از دکتر نادر خواجه شاهزانیان ۰۲۸۳۳۳۲۰۴۳۰ و ۰۲۸۳۳۳۲۰۴۴۰ تماس بگیرید.

خطرات فتق ناف در بزرگسالان

خطرات فتق ناف در بزرگسالان در صورت بی‌توجهی یا تأخیر در درمان می‌تواند جدی و حتی تهدیدکننده حیات باشد. مهم‌ترین این خطرات به شرح زیر است:

• گیر افتادن فتق زمانی رخ می‌دهد که بخشی از روده یا بافت چربی در سوراخ فتق گیر کرده و دیگر به داخل شکم بازنمی‌گردد در واقع این وضعیت با درد شدید، تورم و تهوع همراه است به همین خاطر نیاز به درمان فوری دارد.
• خفگی فتق زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بافت گیر افتاده قطع شده و بافت دچار مرگ سلولی می‌شود که در صورت تأخیر در درمان می‌تواند به سوراخ شدن روده، عفونت شدید یا حتی مرگ منجر شود.
• انسداد روده زمانی ایجاد می‌شود که فشار ناشی از فتق مسیر عبور مواد غذایی و گازها را در روده مسدود کرده و باعث بروز علائمی مانند نفخ، درد شکمی، تهوع، استفراغ و ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز می‌شود.
• بزرگ‌تر شدن و پیشرفت فتق به مرور زمان رخ می‌دهد و نه‌تنها درمان آن را دشوارتر می‌کند بلکه ظاهر شکم را تغییر داده و احتمال بروز عوارض دیگر را افزایش می‌دهد.

نکته: فتق نافی خصوصا در بزرگسالان به صورت خودبه خودی درمان نشده و برای درمان آن باید حتما در زمان مناسب به متخصص جراحی عمومی در قزوین مراجعه کرد.

سوالات متداول فتق ناف

در نهایت…

فتق ناف در بزرگسالان اگرچه در مراحل اولیه ممکن است مشکل جدی ایجاد نکند، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به عوارض خطرناکی مانند گیر افتادن یا خفگی فتق منجر شود. از همین رو شناخت علائم، توجه به نشانه‌های هشداردهنده و انتخاب روش درمانی مناسب، نقش مهمی در جلوگیری از پیشرفت بیماری دارد. با رعایت مراقبت‌های پس از درمان و اصلاح سبک زندگی می‌توان از عود مجدد فتق و پیامدهای آن پیشگیری کرد.