زخم ها از جمله شایع‌ترین آسیب‌هایی هستند که هر فرد از ابتدای زندگی خود تجربه می‌کند. برخی از زخم ها سطحی و کم‌خطرند، در حالی که برخی دیگر نیاز به مراقبت‌های ویژه و درمان های پزشکی دارند. شناخت انواع زخم و روش‌های درمانی آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از عفونت و بهبود و درمان سریع تر کمک کند. علت های ایجاد آسیب دیدگی و زخم ها متفاوت و گسترده هستند و هرکدام نیز درمان مخصوص به خود را دارد تا اثرات آن از روی پوست از بین بروند یا دچار عفونت نشوند. در این مقاله قصد داریم در خصوص زخم، انواع آن و درمان زخم های مختلف مطالبی را بیان کنیم. امیدواریم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
زخم چیست؟
زخم به آسیب یا پارگی در سطح پوست و بافت‌های زیرین گفته می‌شود که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند بریدگی، کوفتگی، سوختگی یا بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت باشد. درمان صحیح زخم‌ها از عفونت، عوارض بعدی و تأخیر در روند بهبود جلوگیری می‌کند.
زخم یک آسیب به شمار می آید که به بدن انسان وارد می شود و به دلیل اثرات فیزیکی و شیمایی باعث می شود که در یکپارچگی پوست خلل ایجاد شود. لازم است بدانید زخم تنها به این معنی نیست که بر اثر اختلال در یکپارچگی پوست به وجود بیاید. گاهی با وارد شدن یک ضربه که ممکن است باعث خونریزی داخلی شود به وجود می آید.
علائم زخم‌ها
زخم‌ها می‌توانند علائم متعددی داشته باشند، از جمله:
- درد و حساسیت
- خونریزی
- قرمزی و تورم
- وجود ترشح یا چرک (نشانه عفونت)
- محدودیت در حرکت عضو آسیب‌دیده
دلایل ایجاد زخم‌ها
- ضربه‌های مکانیکی مانند تصادفات و سقوط
- بریدگی با اجسام تیز
- گازگرفتگی حیوانات یا انسان
- سوختگی با حرارت، مواد شیمیایی یا الکتریسیته
- زخم‌های ناشی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت
در خصوص عفونت زخم و علائمی که باید جدی بگیرید بیشتر بدانید.
آشنایی با انواع زخم
دسته بندی زخم ها از جنبه های مختلفی امکان پذیر است. در ادامه این دسته بندی از نظر سطح و لایه پوست انجام شده است:
زخم های بسته و انواع آن
هیچ گونه گسستگی در لایه های پوست مشاهده نمی شود. در زخم های بسته درجه آسیب ناشی از ضربه مستقیم به نیروی ضربه و جهت آن بستگی دارد. بدیهی است که میزان آسیب با افزایش نیرو، افزایش می یابد. تاثیر جهت نیز به همان اندازه مهم است هرچند آسیب اصلی توسط نیروی ضربه ایجاد می شود.
زخم‌های بسته بدون پارگی پوست اتفاق می‌افتند و شامل موارد زیر هستند:
- کوفتگی: گسستگی در پوست دیده نمی شود ولی آسیب به بافت های زیرین از قبیل عروق خونی مشهود است. ناشی از ضربه مستقیم که باعث تغییر رنگ و درد می‌شود.
- کبودی: تغییر رنگ پوست به علت نشت خون از رگ های خونی به بافت های سطحی تر می باشد.
- هماتوم: خونریزی داخلی که در اثر پارگی عروق خونی ایجاد می‌شود.
- له‌شدگی: آسیب شدید به بافت که می‌تواند منجر به نکروز شود.
- خونمردگی:تجمع موضعی خون در بافت ها، یک ارگان یا یک حفره از بدن می باشد.
زخم های باز و انواع آن
زخم‌های باز شامل مواردی هستند که در آن‌ها پوست شکافته شده و بافت زیرین در معرض محیط خارجی قرار دارد. این زخم‌ها شامل:
- زخم‌های ناشی از گازگرفتگی: معمولاً توسط حیوانات یا انسان ایجاد شده و مستعد عفونت هستند.
- ساییدگی: به دلیل اصطکاک شدید پوست با سطح زبر ایجاد می‌شود و معمولاً سطحی است
- خراشیدگی: زخم سطحی که به دلیل خراش یا کشیده شدن پوست، بر روی سطح محکم و خشن ثابتی ایجاد می شود.
- بریدگی: پارگی منظم پوست که می‌تواند توسط اشیای تیز مانند چاقو ایجاد شود.
- پارگی: پارگی نامنظم و عمیق پوست که معمولاً در تصادفات رخ می‌دهد.
- سوراخ‌شدگی: زخم ناشی از ورود اجسام نوک‌تیز مانند میخ یا چاقو به داخل بدن.
- زخم نافذ:زخمی است که با عبور جسمی از لایه های چوست و مخاط به بافت ها و ارگان های داخلی تر ایجاد می شود.
- زخمی است که با عبور جسمی از لایه های چوست و مخاط به بافت ها و ارگان های داخلی تر ایجاد می شود.
- زخم پرفوره: زمانی ایجاد می شود که یک شی یا جسم هم داخل زخم شده و هم از بافت یا ارگان های داخلی خارج می شود.
- زمانی ایجاد می شود که یک شی یا جسم هم داخل زخم شده و هم از بافت یا ارگان های داخلی خارج می شود.
از سوی دیگر زخم ها را می توان به دو دسته ی زخم های داخلی و زخم های خارجی دسته بندی کرد:
منشا بعضی از زخم ها می تواند داخلی یا خارجی باشد.
زخم های داخلی
ناشی از اختلال در عملکرد سیستم ایمنی و عصبی و یا کاهش خون، اکسیژن یا مواد مغذی به آن منطقه است. مانند موارد بیماری پزشکی مزمن که می توان به دیابت، آترواسکلروز و ترومبوز ورید عمقی اشاره کرد.
زخم های خارجی
معمولاً در اثر نفوذ به اشیاء یا ترومای غیر نافذ و سایر علل متفرقه به وجود می آید.
زخم ها با توجه به مدت زمان درمان زخم، به دو دسته تقسیم می شوند:
زخم حاد
زخم هایی که به صورت ناگهانی به بدن وارد می شوند زخم های حاد نام دارند و مدت زمانی که برای درمان این زخم ها وجود دارد معمولا مدت زمان مشخصی است که پس از گذشتن آن دوره زخم ترمیم می شود. زخم های حاد می تواند هر قسمت از بدن را تحت تاثیر قرار بدهد و زخم حاد می تواند گاهی در حد یک خراشیدگی سطحی یا یک زخم عمیق باشد.
زخم مزمن
زخم های مزمن در یک بازه ی زمانی و بر اثر به وجود آمدن یک شرایط خاص به وجو می آید و مدت زمان درمان این زخم ها نسبت به زخم های دیگه به طور عادی نمی باشد. مدت زمانی که برای بهبودی این زخم ها لازم است بسیار بالا است و باید حتما برای درمان این زخم ها به پزشک متخصص مراجعه کرد.
انواع زخم های مزمن
- زخم فشاری
- زخم دیابتی
- زخم های پا
عوارض جانبی زخم ها
شایع ترین عوارض زخم عبارت است از:
- عفونت
- التهاب
- جای زخم
- از دست دادن عملکرد
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
همه ی انسان ها ممکن است در معرض خطر باشند ولی بیشتر کودکان و افراد سالمند و همچنین افرادی که مقاوت بدنی پایینی دارند بیشتر در معرض این خطر قرار می گیرند. همچنین افرادی که دارای مشاغل خطرناک هستند احتمال وقوع حادثه که منجر به ایجاد زخم بشود در آن ها زیاد است.
زخم حاد:
زخم هایی که به صورت ناگهانی به بدن وارد می شوند زخم های حاد نام دارند و مدت زمانی که برای درمان این زخم ها وجود دارد معمولا مدت زمان مشخصی است که پس از گذشتن آن دوره زخم ترمیم می شود. زخم های حاد می تواند هر قسمت از بدن را تحت تاثیر قرار بدهد و زخم حاد می تواند گاهی در حد یک خراشیدگی سطحی یا یک زخم عمیق باشد.
زخم مزمن:
زخم های مزمن در یک بازه ی زمانی و بر اثر به وجود آمدن یک شرایط خاص به وجو می آید و مدت زمان درمان این زخم ها نسبت به زخم های دیگه به طور عادی نمی باشد. مدت زمانی که برای بهبودی این زخم ها لازم است بسیار بالا است و باید حتما برای درمان این زخم ها به پزشک متخصص مراجعه کرد.
انواع زخم های مزمن:
- زخم فشاری
- زخم دیابتی
- زخم های پا
درمان زخم و ضرورت آن
درمان زخم فرآیندی ضروری برای جلوگیری از عفونت، کاهش درد و تسریع روند بهبودی است. بدون مراقبت مناسب، زخم‌ها می‌توانند به مشکلات جدی‌تری مانند عفونت‌های باکتریایی، نکروز بافتی و حتی سپسیس منجر شوند. خوشبختانه، درمان زخم در اغلب موارد امکان‌پذیر است، اما بسته به نوع زخم، شدت آسیب و شرایط بیمار، روش‌های درمانی متفاوتی نیاز خواهد بود. زخم‌های سطحی معمولاً با تمیز کردن، پانسمان و رعایت بهداشت بهبود می‌یابند، در حالی که زخم‌های عمیق، مزمن یا ناشی از بیماری‌هایی مانند دیابت ممکن است به درمان‌های پیچیده‌تری مانند دبریدمان، آنتی‌بیوتیک درمانی و حتی جراحی نیاز داشته باشند. هدف اصلی درمان زخم، بازگرداندن یکپارچگی بافت، کاهش خطر عوارض و به حداقل رساندن اثرات جانبی مانند اسکارهای دائمی است.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان انواع زخم
- عمق زخم بیشتر از 2 سانتی متر باشد.
- با فشار مستقیم خونریزی متوقف نشود.
- خونریزی بیشتر از 20 دقیقه ادامه داشته باشد.
- خونریزی ناشی از تصادف شدید باشد.
- زخم های ناشی از له شدگی و سوختگی شدید.
- زخم های ناشی از گازگرفتگی توسط انسان و حیوان
- زخمی که عمیق باشد و یا آلوده به خاک باشد و سابقه ی واکسیناسیون کزاز را نداشته باشد.
درمان زخم:
هنگامی که در بدن زخمی ایجاد شود باید سریعا به درمان آن پرداخت. درمان زخم بستگی به انواع زخم و میزان جراحت دارد و همینطور به میزان بازسازی و سلول های مقاومتی هر فرد هم دارد ولی روش های کلی ایی وجود دارد که در ادامه به آن ها می پردازیم:
ابتدا باید روی زخم را از هرگونه مواد خارجی ایی که رویش قرار گرفته پاک کرد اگر امکانش با توجه نظر پزشک باشد باید با آب و صابون محل زخم شسته شود تا از عفونت جلوگیری شود. در بعضی موارد نیز اگر زخم عمیق باشد برای درمان آن حتما باید به پزشک مراجعه کرد و در صورتی که بافت ها از بین رفته باشد باید با استفاده از روش های مشخص به ترمیم و درمان آن قسمت پرداخت.
درمان و مدیریت زخم و نکاتی که در مورد آن باید بدانید.
همچنین درمان زخم باید با پانسمان و مصرف انتی بیوتیک همراه باشد تا بافت های تخریب شده و از بین رفته در صورت امکان بازسازی و تولید شود.
مواردی که به بهبودی و درمان انواع زخم کمک می کند:
استفاده از کربوهیدرات ها و چربی ها می تواند به بهبودی زخم ها بسیار کمک کند زیرا این موارد منبع انرژی سلولی هستند.
استفاده از پروتئین ها، امینه اسید ها . مواد غدایی اساسی می تواند به بهبود زخم کمک کند.
روش های مختلفی برای درمان انواع زخم که در بالا ذکر شد وجود دارد. بنابراین در صورت بروز زخم برای جلوگیری از عفونت و باقی ماندن جای آن حتما به متخصص جراحی عمومی مراجعه نمایید.
اگر سوالی در زمینه درمان انواع زخم دارید می توانید در انتهای این مقاله بخش نظرات آن را با دکتر نادر خواجه شاهزانیان متخصص جراح عمومی مطرح کنید و پاسخ خود را در سریعترین زمان ممکن دریافت نمایید.