بازسازی جدار شکم یک عمل جراحی بسیار پیچیده است که جهت بازگرداندن آناتومی بافت دیواره شکم و بهبود عملکرد آن است. این عمل جراحی عمدتا جهت ترمیم بافت شکم در نتیجه فتق، اسکار و یا جراحی های قبلی انجام می شود. جدار شکم، از پوست، چندین لایه چربی و ماهیچه تشکیل شده است. این دیواره پوششی برای اندام های داخلی مانند معده، کبد و کلیه ها و روده کوچک بوده و در برابر آسیب از این بخش ها محافظت می کند. این جدار از دو بخش جلویی و خلفی شکم تقسیم می شود که در پشت به ستون فقرات و در پایین به استخوان های لگن و رباط اینگوینال محدود می شود.
دیواره شکم وظیفه حفاظت از اندام های داخلی بدن از آسیب و حفظ ثبات و امکان چرخش بدن، افزایش فشار داخلی شکم در انجام عملکردهایی مانند سرفه، ادرار،مدفوع و استفراغ را برعهده دارد. گاهی اوقات جدار شکم می تواند به دلیل فتق های پیچیده یا برگشت فتق ترمیم شده قبلی ضعیف شود. در این شرایط بافت جدار شکم نیاز به ترمیم و بازسازی دارد؛ بازسازی جدار شکم سبب بازگرداندن یکپارچگی ساختاری عضلات شکمی می شود.
چرا عمل بازسازی جدار شکم انجام می شود؟
هدف از انجام این عمل جراحی، درمان هرگونه زخم باز در دیواره شکم، بازسازی بافت جدار شکم و تقویت یکپارچگی ماهیچه آن است. نقص ایجاد شده در ناحیه شکمی می تواند منجر به فتق های بزرگ و قابل توجه شود. عموما عمل ترمیم دیواره شکم در بیمارانی انجام می شود که یکی از موارد زیر را تجربه کرده اند:
- فتق برشی
- فتق های مکرر
- وارد شدن ضربه و آسیب
- تومور و عمل جراحی برداشتن تومور
- عفونت ایجاد شده پس از عمل جراحی
- زخم و اسکارهایی که پس از عمل جراحی فتق ایجاد شده است
در مورادی که بیماری ضعف عمومی بدن و یا بیماری های زمینه ای جدی داشته باشد، نمی تواند عمل بازسازی جدار شکم را انجام دهد.
اقدامات قبل از بازسازی جدار شکم
- رژیم غذایی سالم داشته باشید
- حداقل دو هفته قبل از عمل سیگار نکشید (استعمال دخانیات سبب تاخیر در بهبود می شود)
- یک هفته قبل از عمل از مصرف داروهای رقیق کننده خون اجتناب کنید.
- حدود 8 ساعت قبل از عمل از هرگونه خوردن و آشامیدن (حتی آب) خودداری نمایید.
جراحی ترمیم دیواره شکم چگونه انجام می شود؟
در ابتدا بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می گید. بسته به میزان تخریب بافت جدار شکم، عمل ممکن است بین 2 تا 8 ساعت طول بکشد. پس از بیهوش یک برش در امتداد زیر شکم ایجاد می شود و جراح به بافت جدار شکم دسترسی پیدا میکند. ترمیم بافت دیواره شکم در این عمل به یکی از روش های زیر انجام می شود:
- پیوند بافت از بدن خود بیمار (اتوگرافت)
- استفاده از پروتزها
- پروتزهای بیولوژیکی
- گسترش بافت
- فلپ ها
- بستن به کمک ایجاد خلاء: با کاهش فشار هوا بر روی زخم، به بهبود سریعتر زخم و کاهش عفونت کمک می کند.
جراح با توجه به نوع و گستردگی تخریب جدار شکم، روش مناسب را مشخص می کند.
پروتز
انواع مش های مصنوعی در ترمیم جدار شکم مورد استفاده قرار می گیرند. این نوع مش ها می توانند به صورت دائمی بوده و یا قابل جذب باشند. مش پلی پروپیلن دائمی بوده و پرکاربردترین بافت مصنوعی مورد استفاده در ترمیم دیواره شکم است. مش جراحی صفحه ای توری مانند است که از پلیمرهای زیست تخریب پذیر تشکیل شده است و معمولا در ترمیم بافت عضلات و استخوان های آسیب دیده بدن مورد استفاده قرار می گیرد. مش های مصنوعی قابل جذب معمولا حاوی دکسون یا ویکریل هستند و به نحوی طراحی شده اند که به مرور زمان کاملا تخریب می شوند.
مزایای استفاده از مش در ترمیم جدار شکم:
- استحکام کششی بالا
- عوارض و ریسک پایین
- کم هزینه
- دسترسی آسان
معایب استفاده از پروتزها در بازسازی دیواره شکم:
- عفونت
- فرسایش روده
- تشکیل چشبندگی
- واکنش بدن به جسم خارجی
- سروما (تجمع مایعی شفاف در قسمتی از بدن که بافت آن بخش خالی شده است که معمولا از عوارض عمل جراحی است)
پروتزهای بیولوژیکی
مش های بیولوژیکی به صورت ارگانیک بوده و از منابع انسانی یا حیوانی مانند گاو و خوک گرفته می شود. مزیت این نوع از ایمپلنت ها، مقاومت در برابر عفونت بوده و در نتیجه می توان از این نوع مش ها در جراحی محیط های آلوده مورد استفاده قرار می گیرد. این نوع از پروتزها تمامی مزایای پروتزهای مصنوعی را دارا بوده و علاوه بر آن در مواردی که نمی توان از پروتز مصنوعی استفاده کرد و احتمال عفونت افزایش می یابد، مش بیولوژیکی کلاژنی بهترین انتخاب است.
گسترش بافت
در این روش که به ندرت در عمل جراحی ترمیم دیواره شکم مورد استفاده قرار می گیرد، از قابلیت کشش پوست در طول زمان و جایگزینی بافت سالم با بافت آسیب دیده استفاده می شود. در این راستا یک محفظه بالن مانند در زیر پوست نزدیک به بافت آسیب دیده قرار داده می شود، این محفظه با سالین (محلول آب و نمک) پر و منبسط شده و سبب کشش بافت سالم می شود.
فلپ
فلپ ها یک واحد از بافت با حفظ ذخیره خون از یک محل به محل دیگری منتقل می شود. فلپ ها انوع مختلفی مانند فلپ های پوستی، عضلانی و استخوانی دارد که برای انواع آسیب ها مورد استفاده قرار می گیرد.
مراقبت های بعد از ترمیم دیواره شکم
- براساس نوع جراحی و ترمیمی که انجام شده است، احتمالا بیمار تا حدود 5 روز در بیمارستان بستری خواهد بود.
- جهت کاهش احساس درد، مسکن و آنتی بیوتیک تجویز می شود.
- پانسمان ها معمولا بعد از 24 تا 72 ساعت برداشته شود.
- لازم است بیمار از کشیدن سیگار بعد از عمل خودداری نماید.
- معمولاً بیماران پس از 2 روز می توانند به آرامی و با کمک راه بروند.
- معمولا بیمار بین 2 تا 5 هفته پس از عمل می تواند به فعالیت های روزانه خود بازگردد.
- تورم و کبودی های حاصل از جراحی طی یک تا دو هفته برطرف خواهد شد.
عوارض (ریسک) عمل ترمیم دیوار شکم
بازسازی دیواره شکم یک عمل جراحی و در نتیجه تهاجمی است؛ این عمل نیز همانند سایر عمل های جراحی عوارض و خطراتی را نیز به دنبال دارد از جمله:
تورم و کبودی، هماتوم (لخته شدن خون)، سروما (تجمع مایع)، خون ریزی، عفونت زخم، عود فتق، ترمیم ضعیف زخم، خارش پوست، ایجاد اسکار یا کلوئید، بی حسی موقت اطراف محل برش، تخریب پروتز، چسبندگی ناشی از پروتز، انسداد روده و فشار خون داخل شکمی.
