فتق نافی یکی دیگر از انواع فتق ها به ویژه در بین نوزادان است. برخلاف اکثر فتق ها که در بزرگسالی ایجاد می شوند، 20 درصد نوزادان با فتق نافی متولد می شوند. همچنین، این عارضه در بزرگسالان به واسطه افزایش وزن یا بارداری در زنان مشاهده می شود. اما سوال اینجاست که آیا فتق ناف خطرناک است؟ راه های درمان این بیماری چیست؟ به منظور یافتن این پرسش ها و آشنایی با علل، علائم و راه های درمان فتق نافی تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
فتق نافی چیست؟
به برآمدگی و بیرون زدگی احشا شکمی از ناحیه ناف، فتق نافی (Umbilical hernia) گفته می شود. به بیان ساده تر فتق در ناحیه ناف معمولا زمانی رخ می دهد که بخشی از روده از طریق منفذ ماهیچه های شکم نزدیک ناف برآمده می شود. این نوع فتق اغلب در بین نوزداران به دلیل ضعف عضلات شکمی هنگام تولد شایع است، اما می تواند بزرگسالان را نیز درگیر کند. اگرچه این نوع فتق به ویژه در نوزادان شایع است، اما خوشبختانه بی خطر است و بدون درمان خاصی در کودکان برطرف می شود.
علل فتق ناف
همانطور که اشاره شد، این نوع فتق در نوزادان شایع تر از بزرگسالان است. به طور کلی فتق نافی در نوزدان زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از روده به حلقه ناف فشار آورده و سوراخ کوچکی در عضلات شکم جنین به وجود آید. اگرچه این فتق اغلب در نوزادان دیده می شود، اما در بزرگسالان نیز می تواند رخ دهد. شایع ترین علل فتق نافی در بزرگسالان عبارتند از:
- آب آوردن شکم یا آسیت (تجمع مایع در حفره شکم)
- سرفه مزمن
- مشکل در ادرار کردن به دلیل بزرگ شدن پروستات
- یبوست طولانی مدت
- استفراغ مکرر
- چاقی و افزایش وزن ناگهانی
- بارداری
- زور زدن بیش از حد (مانند زایمان یا وزنه برداری)
- بلند کردن وزنه های سنگین
علائم فتق نافی
این فتق معمولا علائمی ایجاد نمی کنند و در صورت وجود علائم معمولاً خفیف هستند. از بارزترین نشانه های این بیماری در کودکان می توان به حالت غیر طبیعی و تورم اطراف ناف اشاره کرد. برآمدگی ناشی از این بیماری در اغلب نوزادان به هنگام گریه، سرفه یا فشار قابل مشاهده است و این برآمدگی ها معمولا بدون درد هستند. شایع ترین علائم هرنی نافی در بزرگسالان نیز برآمدگی در داخل یا نزدیک ناف است که معمولا هنگام زور زدن، بلند کردن یا سرفه کردن بزرگ‌تر می‌شود. از دیگر علائم فتق ناف در بزرگسالان نیز، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس سنگینی در ناحیه شکم
- وجود توده دردناک در قسمت بیضه
- احساس درد در ناحیه شکمی و یا قفسه سینه
- احساس درد در ناحیه کشاله ران هنگام خم شدن و یا بلند کردن اجسام سنگین
علائم فتق نافی محبوس
در حالی که اکثر فتق‌های ناحیه ناف بسیار جدی نبوده و نیز به درمان اورژانسی ندارد، اما برخی علائم خاصی در نوزادان و بزرگسالان می‌تواند به معنای محبوس شدن فتق باشد. بدین معنا که گردش خون به اندامی که از ناف فشار آورده است، قطع می شود. در این صورت برخی از آن ها نیاز به درمان یا جراحی اورژانسی داشته باشد. در صورت مشاهده علائم زیر سریعا به پزشک مراجعه نمایید:
- تب
- یبوست
- شکم متورم
- درد و حساسیت در ناحیه شکم
- درد شدید شکم همراه با استفراغ
- برآمدگی همراه با تغییر رنگ که ممکن است بنفش، قرمز یا تیره باشد
بیشتر بخوانید: فتق برشی یا انسزیونال چیست؟
روش های تشخیص فتق نافی
فتق معمولا در طی معاینه فیزیکی به شکل برآمدگی یا تورم در ناحیه ناف توسط پزشک تشخیص داده می شود. همان طور که در بالا اشاره شد، برآمدگی ناشی از فتق ناف در نوزادان به هنگام گریه بیشتر قابل مشاهده بوده و ممکن است در هنگام آرامش کودک از بین برود. در طی معاینه پزشک تشخیص می‌دهد که آیا فتق قابل کاهش است یا خیر؟ آیا می‌توان آن را به داخل حفره شکمی برگرداند.
همچنین مشخص می کند که آیا فتق ناف از نوع محبوس شده و از رسیدن خون به روده جلوگیری می شود. توجه داشته باشید که در صورت تشخیص فتق محبوس و عدم درمان به موقع ممکن است روده نکروزشود که در این وضعیت نیاز به برداشتن روده آسیب دیده با جراحی خواهد بود. علاوه بر معاینات فیزیکی ممکن است آزمایشات تکمیلی مانند آزمایش خون یا بررسی های دقیق تر ازجمله سونوگرافی، ام‌آر‌آی یا سی‌تی اسکن در مواقعی که قتق دیگر قابل کاهش نیست، انجام می شود.
روش های درمان فتق نافی
درمان فتق ناف بر اساس عوامل متعددی مانند سن کودک، سلامت عمومی، سابقه پزشکی و اینکه آیا فتق قابل کاهش یا از نوع فتق محبوس است، توسط جراح تعیین می شود. همان طور که اشاره شد، فتق ناف اغلب در نوزادان تازه متولد شده رخ می دهد و 90 درصد به طور طبیعی تا زمانی که کودک به سن 5 سالگی برسد بسته می شود. حتی در برخی موارد با قوی تر شدن عضلات جداره شکمی قبل از یک سال برآمدگی های ناشی از فتق خود به خود برطرف می شود.
به غیر از فتق نافی که در نوزادان به وجود می‌آید، معمولا تا 4 سالگی به طور خود به خود برطرف شده و نیازی به درمان خاصی ندارد، دیگر فتق‌های نافی به خصوص در بزرگسالان باید درمان شده و عمل جراحی فتق، به عنوان یکی از موثرترین روش‌های درمانی این نوع فتق شناخته شده است. در طول این جراحی پس از بیهوشی موضعی و یا عمومی، شکافی در دیواره شکم ایجاد می‌شود که از طریق آن، پزشک قادر خواهد بود روده را به محل اصلی خود بازگردانده و سپس به کمک بخیه، شکاف ایجاد شده را بسته و بافت‌های باز شده را به یکدیگر نزدیک می‌کند. احتمال بازگشت فتق پس از جراحی نیز، بسیار کم و ناچیز بوده و به همین دلیل، جایی برای نگرانی نخواهد داشت.
افزون بر جراحی فتق که می‌توان آن را قطعی‌ترین روش درمانی فتق ناف دانست، روش‌های دیگری نیز وجود دارند که برای درمان فتق و کمک به بهبودی فرد به کار می‌روند. به عنوان مثال، استفاده از فتق بند در مراحل اولیه فتق ناف، می‌تواند موثر واقع شده و علائم بیماری را کاهش دهد. همچنین، ورزش‌های خاصی در این زمینه وجود دارد که با قوی کردن عضلات شکم و لگن، برای پیشگیری و کمک به درمان فتق توصیه شده‌اند.
عوارض درمان نشدن فتق نافی
همان طور که گفته شد، فتق نافی خصوصا در بزرگسالان به صورت خودبه خودی درمان نشده و برای درمان آن باید حتما در زمان مناسب به متخصص جراحی عمومی در قزوین مراجعه کرد. چرا که بروز فتق در هر ناحیه‌ای از بدن، موجب توقف خون‌رسانی به بخشی از اندام و یا بافت محبوس شده می‌شود و در صورت پیشرفت بیماری، ممکن است بیمار را با علائمی مانند تهوع، تب، درد ناگهانی و یا استفراغ مواجه کند.
کلام آخر
فتق نافی یکی از انواع فتق های شایع در بین نوزادان است که به علت ضعف در جداره شکمی به شکل برآمدگی در ناف یا اطراف آن ایجاد می شود. خوشبختانه این فتق در نوزادان با قوی تر شدن عضلات جداره شکم خود به خود بسته و درمان می شود. با این حال این نوع فتق در بزرگسالان به دلایل مختلف مانند زور کردن بیش از حد، بلند کردن وزنه، بارداری و افزایش وزن زخ می دهد که در اغلب مواقع جدی نخواهد بود. این بیماری اغلب با علائمی چون برآمدگی در ناف مشاهده می شود که با تشخیص پزشک گاهی نیاز به جراحی خواهد داشت.
